Doe maar lekker wat jij denkt dat je kunt

Ik stel je voor aan Jacco. Jacco is een jongetje uit groep 7. Hij ondervindt zijn hele schoolloopbaan al dezelfde problemen. Hij werkt slordig en krijgt het werk niet af. Daardoor levert hij vaak zijn werk te laat of onafgemaakt in. Het gevolg is dat de leerkrachten hem zien als onbetrouwbaar, lui en gauw boos. Als Jacco namelijk voor de zoveelste keer op zijn kop kreeg omdat zijn werk niet af was, barstte hij nogal eens uit in geschreeuw.

De leerkrachten hadden hem getoetst: hij deed werk op het goede niveau. De leerkrachten hadden geprobeerd een beloningssysteem te gebruiken, ze hadden zelfs geprobeerd om hem het achterstallige werk thuis te laten inhalen. Dat alles mocht niet baten; Jacco bleef dezelfde problemen houden. De leerkracht van groep 6 had zelfs op de overdracht geschreven dat de uitbarstingen van Jacco heviger leken te worden en in frequentie toenamen.

De leerkracht van groep 7 overdacht de situatie. Hij vond ook dat kinderen hun werk gewoon moesten af hebben, maar bij Jacco was al heel veel geprobeerd. Blijkbaar was er aan Jacco niet één, twee, drie wat te veranderen. Hij besloot tot een heel andere aanpak en ging met Jacco in gesprek over wat híj er van vond. En wat bleek? Jacco zat zelf ook met het probleem. Hij kon zijn werk echter met geen mogelijkheid af krijgen. Zijn gedachten gingen tijdens het werken alle kanten op, behalve naar zijn werk. Hij was kwaad op zichzelf, omdat hij stom was en niet eens zijn werk kon doen zoals andere kinderen. Hij was ook kwaad op de juffen en meesters, die  zagen dat het niet ging en toch maar bleven zeuren dat het moest. "En", vertelde hij heel eerlijk, "soms kan ik wel meer, maar dan doe ik het lekker niet."

Zo praatte de leerkracht nog een tijd door met Jacco. Samen besloten ze tot een tot dan toe ongebruikelijke aanpak: Jacco bepaalde voor de les samen met de leerkracht wat hij dacht wél te kunnen maken. Voorlopig zou de leerkracht dit zonder commentaar accepteren. Na vier weken zouden ze samen bespreken hoe het ging. Het gevaar bestond natuurlijk dat Jacco nu helemaal niets meer zou doen, iets waar collega's de leerkracht van groep 7 al fijntjes op gewezen hadden toen hij hen vertelde van zijn onorthodoxe plannetje. Maar die vrees bleek ongegrond. De druk die Jacco voelde was weg en daarmee ook de gedachte dat hij zijn werk toch niet afkreeg. Dat leek een heel klein beetje te helpen. Jacco deed iets meer werk, maar wat veel belangrijker was, hij kreeg er weer plezier in. Zijn uitbarstingen bleven uit.

Jongetjes (en meisjes ook trouwens) zoals Jacco zijn er wel vaker in je klas. Kijk maar eens goed rond. Meestal heb je er wel eentje. Soms lijkt niets te helpen en dat komt omdat alle interventies uitgingen van een kind dat moest veranderen. Maar wat als een kind niet kán veranderen? Dan kan het best leuk zijn dat de léérkracht verandert. Dat de leerkracht besluit iets te doen wat niet voor de hand ligt, wat collega’s misschien in eerste instantie zullen afraden, wat je zelf in eerste instantie misschien ook wel zou afraden als iemand je er naar zou vragen.

Maar bekijk het eens van deze kant: een systeem draait niet meer. Het systeem leerling-leerkracht-leerstof. De leerstof moet blijven als het even kan, dus daar blijven we in eerste instantie af. Het kind lukt het op dit moment niet te veranderen. Wellicht in de toekomst nog eens. Blijft over de professional die zijn of haar gedrag in de hand heeft, kan overzien en kan wijzigen, ook al betekent dat soms even slikken. Als je dát kunt, kun je naar mijn mening spreken van professioneel leerkracht handelen. En maak je wel degelijk het verschil.